ارزیابی و انتخاب تأمین کنندگان در زنجیره تأمین
در طول سال های اخیر انتخاب تأمین کننده مناسب در زنجیره تأمین به یک موضوع استراتژیک مهم تبدیل شده است. بنابراین ماهیت این تصمیمات معمولأ پیچیده و ساختار نیافته است. از طرفی فرایند انتخاب تأمین کننده مناسب که قادر به فراهم کردن نیاز خریدار از نظر محصولات با کیفیت با قیمت مناسب و در یک زمان مناسب و در یک حجم مناسب باشد یکی از ضروری ترین فعالیت ها برای ایجاد زنجیره تأمین مناسب است. در این مقاله یک تکنیک تصمیم گیری چند معیاره فازی برای انتخاب تأمین کننده مناسب در یک محیط تصمیم گیری گروهی پیشنهاد شده است. با توجه به معیار های پیشنهاد شده که شامل کیفیت محصول، زمان تحویل، هزینه خرید، توانایی تکنولوژیکی و توانایی مالی می باشد. یک مثال عددی برای انتخاب تأمین کننده آورده شده که کاربرد روش تاپسیس فازی را بیان می کند. در نهایت موضوعات مناسبی برای تحقیقات آینده پیشنهاد شده است. صحنه گردان و پیروز صحنه رقابت امروز جهانی در عرصه کسب و کار، بی شک شرکت‌ها و سازمان‌هایی هستند که بتوانند با بالاترین کارایی ارزش را برای ذینفعان اصلی و کلیدی خود، طابق خواست و نظر آنها خلق کنند. سازمان‌هایی که می‌توانند محصولات و خدمات خود را با کیفیت بالا، قیمت پایین و به‌موقع مطابق با درخواست و سلیقه مشتریان خود به بازارهای مختلف عرضه کنند. حذف اتلاف و استفاده بهینه از منابع همواره یکی از اهداف اساسی مد نظر در هر سازمان بوده و هست که در مفهوم ناب‌سازی سازمان به آن به طور ویژه تمرکز شده و به‌آن جامه عمل پوشانده می‌شود. دیدگاه ناب را می‌توان فلسفه مدیریتی و رهبری نوین سازمان در جهت حذف اتلاف و اجرای بهبود مستمر و ارزش‌آفرینی برای ذینفعان کلیدی محسوب کرد که در این راستا، از ابزارها و تکنیکهای مختلفی بهره می‌برد. امروزه فواید و مزایای به‌کارگیری رویکرد ناب برای بسیاری از رهبران و مدیران بنگاه‌های اقتصادی مشخص و محرز شده و به عنوان پارادایم مدیریتی ناب در سازمان‌های تولیدی و غیرتولیدی، زمینه‌ساز حرکت رو به جلوی بنگاه‌هاست. ایده تولید ناب که از بخش تولید آغاز شد به سرعت با توجه به مزایا، منافع و بهبودهایی که از آن حاصل شد گستره آن به سطح سازمان رسید و مرزهای سازمان را درنوردید و تامین‌کنندگان، پیمانکاران، شرکاء و مشتریان را در برگرفت و زمینه ساز شکل گیری زنجیره‌های ارزش درون و برون سازمان‌ها شد. تغییر وتحول زنجیره تامین به زنجیره تامین ناب با شناسایی وضعیت موجود و تعیین فاصله با وضعیت مطلوب آغاز می‌شود. مقصودی که با استفاده از مدل‌ها وابزارهای ارزیابی زنجیره تامین ناب ناب میسر می‌شود. این مقاله، به معرفی مدل SEA در همین راستا می‌پردازد.
تعریف مؤسسه LAI از تولید ناب عبارت است از: «یک سیستم کسب وکار برای سازماندهی و مدیریت توسعه محصول، عملیات، تامین کنندگان و روابط با مشتری است که نیاز به تلاش‌های انسانی کمتر، فضای کمتر، سرمایه کمتر، زمان کمتر برای تولید محصولات با ضایعات کمتر مطابق با نیاز و خواسته مشتری در مقایسه با سیستم تولید دوره قبل یعنی تولید انبوه دارد.
1- مقدمه
اخیرأ مدیریت زنجیره تأمین هم در مراکز دانشگاهی و هم در صنعت مورد توجه خاصی قرار گرفته است. هدف اصلی مدیریت زنجیره تأمین، کاهش ریسک زنجیره تأمین، کاهش هزینه های تولید، افزایش درآمد، بهبود خدمات به مشتری، بهینه کردن سطوح موجودی و فرایند های کسب و کار و زمان سیکل و در نتیجه افزایش قدرت رقابت و رضایت مشتری و سودآوری می باشد.در بیشتر صنایع هزینه مواد خام و اجزای تشکیل دهنده محصول قسمت عمده ای از بهای تشکیل شده محصول را در بر میگیرد.در چنین شرایطی بخش تدارکات می تواند نقش کلیدی را در کارایی و اثربخشی سازمان ایفا نمایدو تأثیر مستقیمی روی کاهش هزینه ها، سودآوری و انعطاف پذیری یک شرکت داشته باشد.
پس کاملأ آشکار است، که تصمیم گیری در مورد انتخاب تأمین کننده نقش قابل توجهی در تولید و مدیریت لجستیک شرکت ها دارد و بسیاری از شرکت های باتجربه بر این باورندکه انتخاب تأمین کننده مهم ترین فعالیت یک سازمان به شمار می آید. در نتیجه تصمیم گیری های نادرست در زمینه انتخاب تأمین کنندگان پیامد های منفی و زیان های بسیاری را برای شرکت در پی خواهد داشت. تحقیقات بسیار زیادی درباره فرایند انتخاب تأمین کنندگان انجام شده که هر کدام به شکلی خاص به این مسئله توجه کرده اند.در ادامه به مرورادبیات تحقیق می پردازیم.
فاتیه امره بوران و دیگران از تکنیک تاپسیس برای انتخاب تأمین کننده در شرایط تصمیم گیری گروهی در یک شرکت اتومبیل سازی استفاده می کندقدسی پور و ابرایان یک سیستم پشتیبانی تصمیم را به منظور کاهش تعداد عرضه کنندگان ارائه کردند آنها از فرایند تحلیل سلسله مراتبی و برنامه ریزی عدد صحیح مختلط در پشتیبانی از تصمیمات استفاده کرده اند. لین و همکارانش برای انتخاب تأمین کننده از یک مدل استفاده کردند، که صنعت الکترونیک به عنوان مطالعه موردی آنها انتخاب شده بود که در این مدل یکپارچه از تکنیکهای برای محاسبه وزن و رتبه بندی تأمین کنندگان استفاده کردند و مد یه طور مؤثر حجم سفارش را به هر فروشنده اختصاص می دهد.باسنت و لینگ مسئله انتخاب تأمین کننده را به لحاظ اندازه حجم سفارش برای موجودی ها مورد بررسی قرار دادند.در این تحقیق تقاضای کالا درافق برنامه ریزی مشخص است و هر کدام از کالاها را می توان از مجموعه ای از عرضه کنندگان مورد تأیید خریداری کرد. ایرج پور و دیگران مؤثرترین شاخص ها را در انتخاب تأمین کننده سبز با استفاده از روش شناسایی و ارزیابی می کنند. در این مقاله یک الگویی برای انتخاب و ارزیابی تأمین کنندگان با رویکرد چند معیاره و سیزده عامل به خصوص شاخص تأمین کنندگان دوستدار محیط ارائه شده است، که از بین این شاخص ها مؤثر ترین آنها پس از وزن دهی با روش تعیین گردید.انتخاب تأمین کننده مناسب گام ضروری در طراحی زنجیره تأمین می باشد. معمولأ این مسئله شامل چندین معیار بوده و یافتن راه حل بهینه برای آن دشوار می باشد.تکنیک های معمول در این زمینه با معیار های کمی سروکار داشته و این در حالی است که معیار های کیفی فراوانی در زنجیره تأمین وجود دارد، بنابراین به تکنیکی نیاز است که هم معیار های کمی و هم معیار های کیفی را در بر گیرد.
3-استفاده از تکنیک تاپسیس فازی در ارزیابی و انتخاب تأمین کنندگان
قبل از اینکه روش وزن دهی و رتبه بندی بررسی شود باید توضیحی در مورد اعداد فازی مورد استفاده ارائه شود.در این مقاله از عبارت های کلامی به جای اعداد قطعی برای تعیین وزن شاخص ها و همچنین رتبه بندی گزینه ها استفاده شده است.جدول زیر عبارت های کلامی را جهت توصیف اهمیت معیار ها نسبت به یکدیگر ارائه می کند.
معرفی مدل SEA
مدل SEA با هدف ارزیابی میزان ناب بودن زنجیره تامین و ارتقای سطح همکاری‌های اثربخش در صنایع دفاعی و هوا و فضا توسعه یافته است. سیستم سازمان ناب SEA زبان مشترکی را در شرکت‌های زنجیره تامین جاری می‌کند. این مدل سازمان ناب برای ارزیابی تامین‌کنندگان کوچک و متوسط شرکت‌های تولیدی صنایع دفاعی و هوا و فضا کاربرد دارد.
کاندیداهای جوایز SEA شامل چه کسانی می‌شود:
– تامین‌کنندگان رده اول که خدمات/محصولات را برای صنایع دفاعی و هوا و فضا فراهم می‌کنند.
– افرادی که در زمینه صنایع دفاعی و هوا و فضا به موفقیت‌های چشمگیر دست یافتند.
– شرکت یا افرادی که لازم نیست عضو پیمان تعالی تامین‌کنندگان SEA باشند.
مدل SEA با هدف ارزیابی میزان ناب بودن شرکت‌های تامین کننده در صنایع دفاعی و هوا و فضا توسعه یافت و راهی را برای بهبود گسترده و یکپارچه با ایده ناب سازی سازمان و زنجیره تامین آن فراهم می‌آورد. مدیران ارشد حوزه خرید و تامین برخی از شرکت‌های بزرگ2 در سال 2003 سازمان غیرانتفاعی SEA را در کالیفرنیا تاسیس کردند و سیستم سازمان ناب SEA توسط این مؤسسه معرفی و توسعه داده شد. موسسه SEA مدل مذکور را با هدف ارتقاء و کمک به رقابت پذیری کلی در زنجیره تامین صنایع نظامی و دفاعی و فضایی با استفاده از مفاهیم ناب طراحی کرده است. SEA یک چارچوب و مدل خودارزیابی است و مکانیزمی را برای مدیریت گسترده بهبود فرایندها در سازمان فراهم می‌آورد. زبان مشترک در SEA بلوغ فرایندهاست و هدف این مدل آن است که همه تامین کنندگان به بالاترین سطح بلوغ ممکن در فرایندهای خود برسند.
4-نتیجه و جمع بندی
در حال حاضر به دلیل افزایش رقابت در زمینه های خدماتی و تولیدی، بسیاری از شرکت ها می کوشند که محصولات خود را به قیمتی پایین تر و کیفیتی مناسب تر به افراد ارایه دهند، به همین منظور یافتن استراتژی مناسب برای انتخاب تأمین کننده برتر به عنوان یک ابزار مهم و اصلی در این زنجیره می باشد. این تحقیق یک تکنیک تصمیم گیری چند معیاره را برای ارزیابی و انتخاب بهترین تأمین کننده، از میان تأمین کنندگان موجود با استفاده از روش تاپسیس فازی بیان می کند. بر همین اساس عبارت های کلامی توسط خبرگان و کارشناسان خرید دریافت، به هر یک از معیارها وزن داده شده و بر همین اساس رتبه بندی گزینه ها انجام شده و بهترین گزینه که در واقع همان بهترین تأمین کننده است، انتخاب می شود. در تحقیقات آتی سعی می شود از مدل های ترکیبی سلسله مراتبی و فازی برای انتخاب بهترین تأمین کننده استفاده شود و یا می توان از مدل های برنامه ریزی ریاضی نیز برای این مهم استفاده کرد.
