نقش فناوری اطلاعات درمدیریت بحران
بر اساس آمار سازمان ملل متحد بلاياي طبيعي هر سال حدود۲۰۰ هزار نفر از مردم جهان را به كام مرگ فرستاده و حدود ۳۰۰ميليارد دلار خسارت برجاي مي گذارد. در برخي موارد روش هايي براي پيشگيري وجود دارد و در برخي مواقع نيز بايد تمهيداتي براي كاهش صدمات و خسارات جاني و مالي ناشي از بحران های طبيعي انديشيد كه يكي از اين موارد موثر و كمك‌كننده استفاده از فناوري اطلاعات است كه مي‌تواند كارساز باشد. هنگام بروز بلاياي طبيعي مي‌توان از طريق فناوری اطلاعات، در پيش‌بيني امداد و نجات بلاياي طبيعي استفاده كرد.
بیش از دو دهه است که اطلاعات، در کنار سایر عوامل تولید، به عنوان یک منبع باارزش مطرح شده است. همگام با گسترش فعالیت های بازرگانی ، جهانی شدن و تغییرات سریع در محیط سازمان ها، اطلاعات به عنوان عاملی استراژیک به شمار می رود، تا جایی که امروزه به عنوان یک ابزار رقابتی قدرتمند در مواجهه با مشکلات محیطی و چالش ها و نیز استفاده مناسب از فرصت ها محسوب می شود. در این راستا ، برقراری یک سیستم اطلاعاتی مناسب با بهره گیری از فناوری اطلاعات (IT) در جهت جمع آوری ، پردازش و نگهداری اطلاعات امری حیاتی است. اگرچه فن آوری اطلاعات و استفاده از رایانه هرگز نتوانسته جایگزین نیروی انسانی در تصمیم گیری شود، ولی از قدرت آن نیز در کمک به مدیران و کارکنان جهت تصمیم گیری درست با استفاده از اطلاعات دقیق و سرعت بخشیدن به کارها نمی توان صرفنظر کرد.
پس از در دسترس قرار گرفتن کامپیوتر در سال 1950 میلادی، اولین کاربرد علمی که کامپیوتر در آن استفاده شد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 1951 بود. و در دهه 1980 گستره کاربردهای انفورماتیک از طریق شبکه رو به فزونی گذاشت. سپس با پیوند تاریخی قدرت محاسباتی کامپیوتر ها و امکان ارسال اطلاعات، فن آوری اطلاعات (IT) متولد شد.
هر گونه تغييرات ناگهاني ناشي از حوادث غير مترقبه كه باعث اختلال در شرايط عادي جامعه شود و نياز به اقدام ضروري ايجاد كند، بحران تلقي مي شود. بحران دو گونه است : بحران طبيعي بحران غیرطبیعی(انسان ساخت)
بحران مي تواند باعث ايجاد نابساماني در جامعه شود و بر شدت اثرات بحران بيافزايد. چنانچه در زمان بحران و يا مراحل بعد از اّن بخواهيم به نياز جامعه پاسخ مثبت دهيم بايد مسئوليت ها بر اساس برنامه مشخص به طور صحيح و هماهنگ به اجرا در اّيد، چنين برنامه اي بايد موارد و نكات زير را مورد توجه قرار دهد :
1-تعيين هر يك از منابع سازماني با تخصص مشخص
2-مديريت واحد و كلي بحران نبايد در امور داخلي سازمان هاي تعيين شده دخالت كند.
3-مديريت واحد و كلي بحران بايستي وظايف و اولويت هاي آن را براي سازمان هاي زير مجموعه مشخص و به آنها ابلاغ نمايد.
4-مديريت كلي بحران نبايد نحوه انجام وظايف تخصصي و داخلي را به سازمان هاي زير مجموعه ديكته كند.
در كنار موارد ذکر شده با رعايت چهار اصل زير در زمينه مديريت بهينه منابع در زمان بحران نتايج مطلوب تري حاصل خواهد شد
الف – وجود يك مركز عمليات اضطراري مجهز به تجهيزات و نيروهاي متخصص و ورزيده در دستگاه هاي اجرايي كه هر كدام داراي كد مشخص بوده و توانمندي واكنش هاي سريع را داشته باشند.
ب – وجود يك سيستم اطلاعاتي و ارتباطي مناسب .
ج – ارتباط موثر و نزديك و مرتب بين مسئولين هدايت مديريت بحران و سازمان هاي ذيربط و بين مسئولين سازمان هاي ذيربط و پرسنل اجرايي .
د – احساس مسئوليت سازمان هاي مداخله كننده در بحران در قبال وظايف خود در مراحل بحران علي الخصوص در زمينه عملياتي كردن برنامه ها، هدف اصلي مديريت بحران دستيابي به راه حلي رضايت بخش براي برطرف كردن شرايط غيرعادي به طريقي است كه منافع و ارزش هاي اساسي حفظ و تامين شود.
اهداف مدیریت بحران
بطور خلاصه اهداف مدیریت بحران عبارتند از:
الف- پیشبینی بحران ها و مخاطرات ب- پیشگیری بحران
ج- مهار بحران د- بازگرداندن شرایط به وضعیت عادی
کاربرد سیستم های اطلاعاتی
کاربرد سیستم های اطلاعاتی, مدل سازی حوادث و شبیهسازی آن ها میباشد که با استفاده از آن امکان پیشبینی حوادث و بررسی تبعات آن امکانپذیر میگردد، چون در بسیاری از موارد رویدادها و اتفاقات, معلول تعامل صدها متغیر و فاکتور میباشد که بهترین ابزار تحلیل و پیشبینی، سیستم های پردازش تبادلات (TPS) میباشند، که قادرند به صورت خودکار و هوشمندانه هزاران متغیر را با هم مقایسه کرده و با محاسبات دقیق به یک برداشت کلی رسیده و کمک موثری به تحلیل گران خواهد بود.
فرآیند برنامهریزی مدیریت بحران و نقش فناوری اطلاعات در آن
1-ایجاد هماهنگی و یکپارچه سازی کلیه سازمان ها و نهادهایی که به نحوی در اجرای مدیریت بحران نقش خواهند داشت.
2- جمعآوری، سازماندهی و تحلیل اطلاعات در مورد سوابق کامل بحران های قبلی، تحلیل و ارزیابی بحران ها، تجربیات کسب شده، بررسی و ریسک های احتمال و شیوههای مبارزاتی احتمالی، مطالعه شرایط از هر نظر، که ستاد مبارزه با بحران باید اطلاعات خود را در قالب سیستم های اطلاعاتی منسجم به شکل بانک های اطلاعاتی و شبکهای سازماندهی و ذخیرهسازی کند.
در مورد بحران هایی که احتمال وقوع آنها زیاد است ستاد مبارزه با بحران موظف است با استفاده از GIS, GPS, ES وOIS کلیه نشانهها و علائم اولیه بحران ها را شناسایی، ارزیابی و تجزیه تحلیل نمایند.
نقش سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) در مدیریت بحران
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) می‌تواند بخش مهمی از چاره سازی برای مسایل مربوط به مدیریت حوادث باشد. اطلاعات یکپارچه، درست و به موقع، مهم‌ترین بخش از هر برنامه مدیریتی مهم و اضطراری موفق میباشد. سیستم اطلاعات جغرافیایی این نوع اطلاعات را فراهم می کند. سیستم اطلاعات جغرافیایی می تواند نقش سازنده و مفیدی را در انتقال سریع اطلاعات ایفا کند. تصمیم گیری دقیق و صحیح نیازمند دسترسی هر چه بیشتر به اطلاعات جغرافیایی و آماری است و استفاده صحیح از اطلاعات نیازمند سیستمی است که این مهم را تسهیل نماید. سیستم اطلاعات جغرافیایی پاسخگوی این نیاز است. اطلاعات منتج شده از GIS نقش بسیار مهمی را در مدیریت حوادث و پیش گیری از بحران ایفا می‌کند.
